Disa njerëz e përdorin shprehjen “Më fal” disa herë në ditë. Ata kërkojnë falje për motin, për macen tuaj të sëmurë dhe për sfida të tjera të vogla jashtë kontrollit të dikujt. Këtyre shfajësuesve kronikë shpesh u thuhet ta heqin zakonin “Më fal”. Por a munden ata? A mundet dikush me të vërtetë të kërkojë falje shumë? Provat shkencore sugjerojnë se nuk duhet të thoni kurrë se ju vjen keq, sepse ju vjen vërtetë keq. Në një studim të pazakontë, studiuesit testuan efektin e faljes së panevojshme.
Një burrë iu afrua dhjetëra të panjohurve që prisnin në një stacion treni në një ditë me shi dhe u kërkoi t’u huazonin celularët e tyre. Shumica e njerëzve, 91 përqind e refuzuan atë. Por kur provoi një taktikë tjetër, duke kërkuar falje fillimisht për motin me shi, pati më shumë sukses. Studiuesi u tha atyre:
Më falni por po bie shi. A mund të huazoj celularin tuaj?
Pothuajse gjysma e të panjohurve që burri kërkoi falje ua dorëzoi telefonin. Gjetjet, nga hulumtuesit në Shkollën e Biznesit të Harvardit dhe Shkollën Wharton në Universitetin e Pensilvanisë, mund të befasojnë ata që kërkojnë falje kronike të bezdisshëm dhe fajet e tyre të panevojshme.
Studimi i stacionit të trenit, së bashku me kërkime të tjera në sjelljen njerëzore dhe psikologjinë, sugjeron se akti i të thënit “Më fal”, në një sërë rrethanash, është një mënyrë efektive për të treguar ndjeshmëri ndaj të tjerëve. Alison Wood Brooks, një profesoreshë e asociuar në Shkollën e Biznesit të Harvardit dhe autore kryesore e studimit tha:
Në të vërtetë nuk ka asnjë studiues për falje që do t’ju thotë ndonjëherë se të kërkosh falje është diçka e keqe. Thjesht nuk ka asnjë provë se mos kërkimi i faljes është ndonjëherë më e mirë se të paktën një falje.
Faljet e tepërta mund të krijojnë besim
Të kërkosh falje për të shprehur keqardhje për motin e keq, trafikun zhgënjyes ose për të thënë “Më vjen keq që nuk ndihesh mirë” mund të jenë pajisje të dobishme në biseda. Ekspertët thonë se njerëzit vlerësojnë kur dikush i njeh problemet e tyre. Si studente e doktoraturës në vitin 2013, Brooks ishte studiuese kryesore në katër studime për faljet e tepërta, duke përfshirë studimin e trenit, dhe zbuloi se kjo lloj faljeje mund të krijojë një ndjenjë besimi.
Këto falje të tepërta mund të ndihen si një “tik-tak me ankth” si për shembull, fillimi i një bisede me “oh, më falni që po ju shqetësoj” por kjo përpjekje e vogël për të njohur situatën e dikujt tjetër ka përfitimet e saj, thonë studiuesit. Brooks tha:
Gabimi shumë më i zakonshëm është të mos kërkosh falje mjaftueshëm sesa të kërkosh falje.
Karina Schumann, një profesoreshë e asociuar e psikologjisë në Universitetin e Pitsburgut, tha se në hulumtimin e saj, gratë kërkojnë falje pak më shumë se burrat mesatarisht. Por kjo është ndoshta sepse gratë kanë më shumë gjasa të vërejnë se një sjellje e caktuar mund të jetë fyese dhe, për rrjedhojë, më shumë meriton një falje. Hendeku i perceptuar gjinor “nuk është aq i madh sa njerëzit mendojnë se është,” tha Schumann. Dhe nuk është e qartë se gratë vuajnë ndonjë pasojë kur kërkojnë rregullisht falje. Schumann tha:
Burrat kërkojnë falje po aq shpesh sa gratë kur kuptojnë se kanë bërë diçka të gabuar. Pasi të shkaktohet si ofendim në mendjen e tyre, ata janë po aq të gatshëm të kërkojnë falje.
Njerëzit kanë kuptime ose parime të ndryshme se kur është e përshtatshme t’i kërkosh falje dikujt tjetër, tha Schumann. Në një studim, Schumann dhe të tjerët shkruan se njerëzit që janë më pak narcistë dhe që kanë më shumë ndjeshmëri kanë më shumë gjasa të kërkojnë falje. Ata që kërkojnë falje më shpesh shihen nga të tjerët si miqësorë dhe moralë, në krahasim me ata që nuk e bëjnë këtë.
Tannen e quan faljen “një nga armët më të fuqishme” për t’u përdorur në një argument dhe për të kaluar konfliktin e kaluar. Kur bëhet siç duhet, një falje efektive mund të ndreqë marrëdhëniet e prishura. Njerëzit që kërkojnë falje më shpesh dhe në mënyrë efektive, shihen si të ngrohtë dhe moralë nga partnerët e tyre romantikë.
