Cilado qoftë pikëpamja juaj për luftën në Afganistan, të gjithë ne me siguri pajtohemi për një gjë: nuk duhet të kishte përfunduar në këtë mënyrë. Heqja dorë nga ideja e një marrëveshjeje paqeje midis qeverisë afgane dhe talebanëve, duke u dukur të prerë pët këtë dhe duke braktisur aleatët dhe mbështetësit tanë në mënyrën më kaotike të imagjinueshme, pas kaq vitesh përpjekje dhe sakrificash, është një tradhti dhe një dështim i pamundur për tu kuptuar plotësisht.
Mendoj për ushtarakët dhe gratë amerikane të plagosura që takova në Bazën Ajrore Ramstein, disa që kishin humbur gjymtyrët duke luftuar me talebanët, të cilët më thanë se sa krenarë ndiheshin që ishin pjesë e ndihmës ndaj popullit afgan për të fituar të drejtat dhe liritë themelore. Unë mendoj për çdo vajzë afgane që mori çantën e saj të librave dhe shkoi në shkollë në njëzet vitet e fundit, edhe pse ajo rrezikoi të vritej për këtë, ashtu si shumë të tjerë. Në një distrikt në Kabul, më shumë se njëqind njerëz janë vrarë në sulmet që synonin vajzat e shkollës vetëm vitin e kaluar.
Mendoj për gratë afgane që shërbyen si avokate dhe gjyqtare dhe oficere policie – edhe pse shoqet dhe koleget e tyre femra u vranë me gjakftohtësi, me numrin e atentateve që u trefishuan në vitin 2020. Unë mendoj për të gjithë fëmijët dhe adoleshentët afganë, të cilët tani jetojnë në frikë për të ardhmen. Dhe aktivistët dhe gazetarët dhe artistët që janë fshehur, duke fshirë profilet e tyre në mediat sociale dhe duke djegur dokumente në një përpjekje për të mbajtur veten dhe familjet e tyre të sigurta. Disa duhet të shmangin gjumin më shumë se sa një natë në çdo vend, si të arratisur.
Pas gjithë gjakderdhjes dhe përpjekjes, sakrificës dhe kohës, Amerikës duket se i ka munguar vullneti për ta planifikuar këtë tranzicion në mënyrë të menaxhuar. Asnjëherë nuk do të ishte e lehtë ose e përsosur, por mund të ishte më mirë, më e përshtatshme dhe më e sigurt. Unë, dhe miliona amerikanë, u dhashë besimin dhe besimin administratave të njëpasnjëshme që na thanë se ne ishim në Afganistan për të mbrojtur vendin tonë dhe për të mbështetur një shtet të ri demokratik afgan.
Unë besoja se ne po bënim gjënë e duhur, se ne qëndronim krah për krah me afganët dhe se po luftonim në një kauzë fisnike. Ndërsa ne zbehemi nga Afganistani, është e vështirë të mbash atë besim. Si amerikane, më vjen turp nga mënyra e largimit tonë. Ne kemi humbur fuqinë për të ndikuar në atë që tani ndodh në Afganistan.
Neve na mungon një strategji për të monitoruar dhe mbështetur gratë dhe shoqërinë civile në Afganistan, të cilat talebanët kanë një histori të shënjestrimit – ndalimi i vajzave nga shkolla, kufizimi i grave në shtëpi dhe vendosja e dënimeve brutale fizike, përfshirë goditjet publike, ndaj çdo gruaje që perceptohet se ka dalë nga rregullat. Ne përballemi me një krizë të re refugjatësh, në vend të zhvendosjes rekord globale, me gati një çerek milion afganë të zhvendosur brenda vendit që nga maji, 80% e tyre gra dhe vajza. Aleatët tanë me të drejtë janë të mërzitur, duke fajësuar SHBA-në për një tërheqje të shpejtë, të njëanshme, që humbi mundësinë për çdo plan të koordinuar për të ruajtur disa nga fitimet e arritura në vend. Ne duhet të pranojmë dhe trajtojmë këto realitete, nëse duam të kemi ndonjë shpresë për të mësuar nga ky moment i errët. Evakuimi i disa njerëzve të pambrojtur dhe pranimi i disa refugjatëve afganë për zhvendosje, aq të rëndësishëm sa të dy hapat, nuk do ta zgjidhë problemin. Është vetëm fillimi i asaj që duhet të bëjmë nëse të gjitha vitet e përpjekjeve dhe sakrificave në Afganistan nuk do të humbasin.
Nuk ka të bëjë vetëm me Afganistanin. Në njëzet vjet duke punuar në çështjet e refugjatëve, kam parë këtë model të vendeve perëndimore që vijnë në një vend, dhe pastaj largohen, në mënyrë të përsëritur, përfshirë në Irak dhe tani në Afganistan. Sa herë që njerëzit përpiqen të mbijetojnë nga kaosi: disa ikin si refugjatë dhe jetojnë duke u varur nga zvogëlimi i ndihmës, të tjerët qëndrojnë, ulin kokën dhe shpresojnë të mbajnë vendin ku janë. Dhe gjatë gjithë kohës, numri i njerëzve të shpërngulur globalisht nga konflikti dhe persekutimi rritet çdo vit, mungesat e ndihmës humanitare rriten dhe agresorët përgjegjës për përdhunimin dhe vrasjen ecin të lirë, pa asnjë përgjegjësi.
Unë jam e mahnitur nga të gjithë afganët që kanë punuar për të përmirësuar vendin e tyre në njëzet vitet e fundit. Ndërsa shkruaj, mendoj veçanërisht për gratë dhe vajzat afgane, të cilat kanë më shumë arsye për t’u frikësuar. Ju keni treguar vazhdimisht se sa guximtarë, të aftë dhe të vlefshëm jeni për shoqërinë. Shpresoj se do të jeni të sigurt për të kontribuar në vendin tuaj në mënyrën që duhet, në të gjitha vitet në vazhdim. Lutem që forca juaj të pritet me respekt, jo me frikë apo agresion, nga kushdo që kërkon të qeverisë Afganistanin. Ju meritoni shumë më shumë sesa situata me të cilën po përballeni tani.
Çdo qeveri afgane e ardhshme duhet të gjykohet jo vetëm nga qëndrimi i tyre ndaj terrorizmit, por nga sjellja e tyre mbi të drejtat e njeriut dhe – në veçanti – nëse gratë dhe vajzat afgane ruajnë të drejtat që kanë fituar.
